Lepenski vir – najbitnije informacije

Do 1965. godine niko nije mogao da pretpostavi da najduža i najveća klisura u Evropi krije ostatke najveće evropske kulture mezolita i neolita. Kada je zbog izgradnje buduće hidroelektrane, na desnoj obali reke Dunav, počelo iskopavanje, iz zemlje je izronilo naselje iz praistorije, zapanjujuć ostatak prošlosti. Ovo mesto izrodilo je najstarije sedelačko naselje u Evropi, a danas je arheološko nalazište od ogromnog značaja. Tako je ono što je do tada krio tok Dunava i klisura Đerdap, promenilo tok same istorije.

Istorija Lepenskog vira
Ono na šta prvo ukazuju ostaci je da se u pećinama rodio i ustoličio život praistorijskih ljudi koji su se ovde sklonili pred kraj Ledenog doba, 20.000 godina pre nove ere. Promena klime, oko 7.000 godina pre nove ere, ove praistorijske ljude izvodi na Dunav, gde njihov život i stvaranje počinje tesno da se povezuje sa rekom. Od tog trenutka počinje povest starog evropskog stanovništva koje je počelo da podiže prva sedelačka naselja.

Od samog iskopavanja do danas, veliki broj ljudi trudio se da Lepenski vir otvori raznim stručnjacima, ali i turistima. Međutim, ono što je zaustavilo dalje kopanje po praistoriji, bila je ubrzana izgradnja hidroelektrane Đerdap. U tom procesu, jedan deo Lepenskog vira je izmešten, a jedan deo naselja je potpuno potopljen. Nauka i umetnost zauvek su ostale uskraćene za neka nova otkrića. Zbog toga je Lepenski Vir, kao arheološko nalazište, ostao uskraćen za mesto na UNESKO-voj listi zaštićene kulturne baštine. Pa uprkos tome, ovi ostaci prastarog života ne gube na značaju i privlače i oduševljavaju veliki broj različitih posetilaca.

Značaj Lepenskog vira
Sama činjenica da su ovde pronađeni dokazi o postojanju prvih sedelačkih naselja prilično je revolucionarna. Ljudska istorija je sa istorijom Lepenskog vira krenula u novom pravcu razvoja, a prelomne tačke za to bili su napreci u oblastima:

Arhitekture i urbanizma - plansko podizanje prvih naselja
Tehnologije - početak računanja vremena uz pomoć prirodnih orijentira
Umetnosti - pravljenje figurina od peščara

Šta obavezno videti
Danas na lokalitetu možete videti 7 naselja sa 136 objekata (kuća i svetilišta) iz perioda mezolita, od 9500. do 7200. pre nove ere, koje su iskopavanja Lepenskog vira uspela da iznesu na videlo. Pokazalo se da su se izgled, organizacija i elementi naselja vremenom transformisali i prilagođavali pa danas možete svedočiti naseljima iz različitih faza:

Proto Lepenski Vir 1 i 2 (9500 - 7200. p.n.e.) - mezolit
Lepenski Vir 1, 2 i 3 (6250 – 5500. p.n.e). – mlađi neolit

O kulturi neolita

Do danas je uložen veliki trud da se otkrije njihov način života i razvoj kulture, što je bio proces sa usponima i padovima.
Ono što je utvrđeno je da su ljudi ovog doba bili kromanjonskog tipa, da su se bavili lovom i ribolovom, a da početkom neolita počinju da se bave i zemljoradnjom i stočarstvom. Međutim, oni su fizički i duhovno uvek ostali vezani za reku. Karakterističnosti njihovog života i dalje se mogu videti i osetiti, a mi vam izdvajamo najznačajnije:

Prva sedelačka naselja – izgrađena su u obiku potkovice i karakteristično okrenuta ka reci. U centru svakog naselja nalazio se trg istog oblika, ispod kog su bili sahranjeni najcenjeniji članovi društva.
Trapezoidne kuće – smatra se da su građene po uzoru na oblik litice Treskavac koja se uzdiže sa suprotne obale Dunava. Osim u arhitekturi, smatra se da su Lepenci karakteristike ove stene koristili i za računanje vremena.
Ribolike figure – najpoznatiji elementi koji karakterišu ribolovačko društvo. Ove monumentalne skuplture pravljene su od peščara i vezuju se za verske obrede. Mesto im je bilo uz kamena ognjišta pa ovde i danas možete videti ribolike figurine izvanrednih detalja. Najpoznatija među njima je figura Praroditeljke.

Radno vreme Lepenskog vira

Januar: od 10 do 15 časova
Mart: od 9 do 17 časova
April: od 9 do 19 časova
Maj – Avgust: od 9 do 20 časova
Septembar: od 9 do 19 časova
Oktobar: od 9 do 18 časova
Novembar: od 9 do 17 časova
Decembar: od 10 do 15 časova

Cene ulaznica

Pojedinačna ulaznica: 500 dinara
Grupna ulaznica (10 i više osoba) : 400 dinara po osobi
Za decu od 7 do 15 godina : 120 dinara
Školske ekskurzije: 200 dinara po osobi

Kako doći do Lepenskog vira
Lepenski vir je udaljen 16 km od Donjeg Milanovca. Sa puta Beograd – Požarevac – Golubac, ka nalazištu vodi par stotina metara strmog puta. Ovuda možete ići:

Autobusom i taksijem: Donji Milanovac – Boljetin - vožnja traje od 15 do 20 minuta, a autobus polazi 5 puta na dan. Cena karte: 200 - 300 dinara. Boljetin – Lepenski vir – petominutna vožnja taksijem. Cena karte: 250-300din. Taksijem možete doći od Donjeg Milanovca do samog nalazišta. Cena karte: 1,300 din. Za posetioce koji dolaze svojim vozilom obezbeđen je parking.

Dodatne informacije
Lokalitet je za potrebe turizma revitalizovan, zaštićen i dopunjen Vizitorskim centrom za posetioce koji služi kao istraživačka stanica. Ovim poduhvatom i stalnim radom na lokalitetu makar je obezbeđen pristup pronađenim delovima jedne od najkompleksnijih kultura Evrope.