Srbija, zemlja bogata kulturnim i umetničkim nasleđem, neguje kulturu sećanja na velikane i istorijske događaje koji su ostavili neizbrisiv trag u nacionalnom identitetu. Širom svoje teritorije, na trgovima, kejovima, planinama ili brdima, Srbija se može pohvaliti brojnim spomenicima kulture, nepokretnim kulturnim dobrima od velikog i izuzetnog značaja, i javnim spomenicima podignutim u čast hrabrih ljudi, patriota, znamenitih ličnosti, te prelomnih trenutaka u njenoj bogatoj istoriji. Izdvojili smo za vas top 10 neobičnih spomenika u Srbiji, a samo neki od njih o kojima ćete moći više da pročitate su:
- Spomenik Stevanu Sremcu i Kalči u Nišu – Duhovit prikaz građanskog i narodskog Niša
- Spomen-kompleks Kadinjača u Užicu – Simbol antifašističke borbe
- Spomenik Šabanu Bajramoviću u Nišu – Sećanje na Kralja romske muzike
Spomenik Stefanu Nemanji u Beogradu – Simbol zlatnog doba srpske državnosti
Ispred zgrade nekadašnje Glavne železničke stanice u Beogradu, podno Nemanjine ulice, nalazi se impozantan spomenik koji svojim dimenzijama i skulptorskim rešenjem krasi Savski trg i njegovu okolinu. Reč je o spomeniku velikom srpskom vladaru, Stefanu Nemanji, rodonačelniku srpske srednjovekovne dinastije Nemanjića.
- Višeznačna simbolika Spomenika Stefanu Nemanji: Spomenik Stefanu Nemanji delo je ruskog skulptora i člana Ruske akademije umetnosti, Aleksandra Rukavišnjikova. Idejno rešenje kompozicije spomenika predstavlja vladarsku figuru Stefana Nemanje u plemićkoj odori, postavljenu na postamentu – napuklom vizantijskom šlemu iz kog izranja vladarsko žezlo – sa mačem u desnoj i Hilandarskoj povelji u levoj ruci. Postament je sačinjen od više elemenata koji simbolišu borbu za nezavisnost i vladarsku moć Stefana Nemanje, te prikazuju reljefe iz života i vladavine ovog velikana.
- Zanimljivosti o Spomeniku Stefanu Nemanji: Prema konkursnom rešenju, Stefan Nemanja trebalo je da drži krst umesto mača. Međutim, kako spomenik veliča Stefana Nemanju kao vladara i utemeljivača srpske državnosti, tako se i odustalo od ideje krsta. Spomenik Stefanu Nemanji, sa postamentom, težak je oko 80 tona i visok preko 20 metara, te predstavlja najviši spomenik modernog doba u Srbiji. Otkriven je simbolično na Savindan, 27. januara 2021. godine, kada se obeležava uspomena na Svetog Savu, princa dinastije Nemanjića i najmlađeg sina Stefana Nemanje.
- Kako do Spomenika Stefanu Nemanji: Spomenik Stefanu Nemanji nalazi se na Savskom trgu u Beogradu, na raskršću Savske i Nemanjine ulice, i predstavlja nezaobilaznu atrakciju u Beogradu, kako za meštane, tako i za turiste. Isplanirajte posetu ovom važnom istorijskom spomeniku u Srbiji – pripremili smo za vas najvažnije informacije o Spomeniku Stefanu Nemanji u Beogradu.
Izvor: ©Ivan Mirovic from Getty Images via Canva.com
Spomenik žrtvama racije u Novom Sadu – Znamenito mesto od velikog značaja u istoriji Novog Sada
Spomenik žrtvama racije u Novom Sadu podignut je u znak sećanja na „Januarsku raciju”, istorijski događaj koji se odigrao 1942. godine, kada su mađarske okupacione vlasti izvršile masovno streljanje više od hiljadu nedužnih građana Novog Sada.
- Gde se nalazi Spomenik žrtvama racije: Upravo na mestu gde se odigrao tragičan događaj, na keju koji danas nosi ime Kej žrtava racije, 1971. godine podignuta je bronzana kompozicija „Porodica”, rad vajara Jovana Soldatovića. Otkrivanju spomenika prisustvovao je veliki broj posetilaca, kako bi odao počast sugrađanima stradalim tokom Drugog svetskog rata.
- Šta predstavlja Spomenik žrtvama racije: Spomenik žrtvama racije u Novom Sadu, ukupne visine 4 metra, predstavlja figure četvoročlane porodice, oca i majke sa dva deteta, sjedinjene u strahu i iščekivanju sudnjeg časa. Ova kompozicija 1992. godine upotpunjena je sa 78 bronzanih ploča istog autora. Četiri ploče pružaju osnovne informacije o nemilom događaju na srpskom, mađarskom, slovačkom i hebrejskom jeziku, dok 66 ploča čuva od zaborava imena palih žrtava. Kompozicija je ukrašena i pločama sa simbolima Davidove zvezde, krsta i ocila.
- Zašto posetiti Spomenik žrtvama racije u Novom Sadu: Spomenik žrtvama racije u Novom Sadu utvrđen je za nepokretno kulturno dobro – znamenito mesto od velikog značaja – i kao takvo predstavlja prepoznatljivi simbol Novog Sada, grada heroja.
Spomenik na Čegru u Nišu – Kulturno-istorijski spomenik herojskom podvigu
Brdo Čegar, nadomak Niša, ponosno čuva sećanje na herojski podvig u Prvom srpskom ustanku.
- Kome je podignut Spomenik na Čegru: U bitki na Čegru, jednoj od presudnih bitaka vođenih između srpskih ustanika i Turaka, svojim junaštvom istakao se vojvoda Stevan Sinđelić, pod čijom komandom su srpski ustanici dugo oklevali napadu Osmanlija. Nakon duge i teške borbe, uvidevši da se ne mogu odupreti nadmoćnijoj sili, Stevan Sinđelić je pucao u barutanu i na taj način završio boj, usmrtivši 16.000 hiljada Turaka i 4.000 hiljade Srba. Upravo tu, na mestu gde su hrabro jurišali u večnost, dostojanstveno braneći rodnu grudu, podignut je spomenik Stevanu Sinđeliću i njegovim junacima koji su dali svoje živote za slobodu Srbije 31. maja 1809. godine.
- Neobična kompozicija spomenika: Prvobitni spomenik podignut je ubrzo nakon oslobađanja Niša 1878. godine, nad kojim je 1927. godine izveden današnji spomenik. Spomenik se nalazi na mestu šanca Stevana Sinđelića i njegovih vojnika, te je podignut u obliku kule, simbola vojnog utvrđenja. Projektant spomenika je Đulijan Đupon, ruski emigrant iz Niša, dok je bronzano poprsje Stevana Sinđelića u niši spomenika delo jugoslovenskog vajara Slavka Miletića. Kompozicija spomenika upotpunjena je topovima iz Cerske bitke.
- Zbog čega je Spomenik na Čegru značajan: Spomenik na Čegru u Nišu čuva uspomenu na borbu za slobodu i odaje počast srpskim ustanicima. Stoga je proglašen nepokretnim kulturnim dobrom, spomenikom kulture od izuzetnog značaja. O ovom jedinstvenom istorijskom spomeniku u Srbiji saznajte više na našoj stranici Spomenik na Čegru.
Spomenik streljanim đacima i profesorima u Kragujevcu – Najpoznatiji spomenik u Srbiji
Kragujevac čuva sećanje na oktobar 1941. godine, kada je za samo tri dana, nemačka vojska usmrtila oko 3.000 nedužnih žrtava, građana Kragujevca i okoline.
- Sećanje na nedužne žrtve Kragujevca: U slavu žrtvama fašizma, nakon Drugog svetskog rata 1953. godine, prostor na kom je izvršeno streljanje, Šumarice, pretvoren je u memorijalni Spomen-park „Kragujevački oktobar”. Spomen-park u Šumaricama obuhvata Muzej „21. oktobar” i Memorijalno područje površine 352 hektara, na kom se nalaze humke i spomenici i proglašen je nepokretnim kulturnim dobrom od izuzetnog značaja. Na našoj stranici Šumarice čekaju vas najvažnije informacije o ovom Spomen-parku.
- Večni simbol prekinutog leta: Najpoznatija vajarska celina Spomen-parka, Spomenik streljanim đacima i profesorima, podignut je na mestu gde je streljana najveća grupa učenika i 15 profesora, a delo je vajara Miodraga Živkovića. Spomenik simbolizuje polet i snagu mladosti, nežnu i ranjenu pticu slomljenih krila zaustavljenu u trenutku kada se sprema da se otisne u život.
- Značaj Spomenika streljanim đacima i profesorima u Kragujevcu: Ovaj najpoznatiji spomenik u Srbiji postao je simbol kragujevačke tragedije opevane i u pesmi „Krvava bajka” Desanke Maksimović. Spomenik streljanim đacima i profesorima svečano je otkriven 21. oktobra 1963. godine u Memorijalnom prostoru Spomen-parka i do danas stoji kao velika opomena, pozivajući na mir i toleranciju.
Spomenik kosovskim junacima u Kruševcu – Personifikacija srpske viševekovne borbe za oslobođenje
Spomenik kosovskim junacima prepoznatljivi je simbol Kruševca i najmonumentalnije delo nacionalne skulpture sa početka XX veka, a delo je znamenitog srpskog vajara Đorđa Jovanovića.
- Istorijat Spomenika kosovskim junacima: Kamen temeljac spomeniku postavio je kralj Aleksandar Obrenović, 1889. godine, time odredivši prostor budućeg centra grada. Petnaest godina kasnije, 1904. godine, kralj Petar I Karađorđević svečano je otkrio Spomenik kosovskim junacima u Kruševcu.
- Monumentalna kompozicija spomenika: Spomenik kosovskim junacima izveden je u obliku 6 metara visoke mermerne piramide, sa najznačajnijom kompozicijom na vrhu – figurama Boška Jugovića i vile. Sama kompozicija prikazuje dramatični trenutak borbe, ranjenog barjaktara srpske vojske sa slomljenim mačem, koji uprkos nedaćama ne ispušta zastavu, te vilu koja prihvata barjak, simbolizujući nastavak borbe, a njemu stavlja lovorov venac na glavu. Vajarski elementi spomenika otkrivaju njegovu dublju simboliku, ilustrujući motive epske borbe kroz vekove, slavne istorijske ličnosti i prelomne trenutke u burnoj srpskoj istoriji.
- Zbog čega treba da posetite Spomenik kosovskim junacima u Kruševcu: Spomenik kosovskim junacima u Kruševcu personifikuje srpsku viševekovnu borbu za oslobođenje i kao takav predstavlja jedan od najznačajnijih istorijskih spomenika u Srbiji, zbog čega je proglašen nepokretnim kulturnim dobrom, spomenikom kulture od izuzetnog značaja. Potražite korisne informacije o ovom važnom istorijskom spomeniku na našoj stranici Spomenik kosovskim junacima.
Spomenik Stevanu Sremcu i Kalči u Nišu – Duhovit prikaz građanskog i narodskog Niša
Na početku Kazandžijskog sokačeta u Nišu još uvek traje žustri razgovor dva prijatelja. Reč je o bronzanoj kompoziciji koja verno dočarava niškog kujundžiju i najvećeg lovdžiju, Kalču, kako objašnjava Stevanu Sremcu kolikog je zeca uhvatio, u društvu svog vernog psa Čape. Spomenik je delo akademskog vajara Ivana Felkera, a svečano je otkriven 27. oktobra 2006. godine.
- Šta čini Spomenik Stevanu Sremcu i Kalči jedinstvenim: Vajar Ivan Felker je motiv idejnog rešenja za spomenik pronašao upravo u sceni o afrikanskom zecu iz pripovetke „Ivkova slava”, ovog poznatog srpskog pisca realističnih romana sa kraja XIX veka. Kako je Stevan Sremac voleo da provodi vreme sa „običnim svetom”, u niškim kafanama i zanatlijskim radnjama, vajar je u kompoziciju spomenika uključio i jednu praznu stolicu, koja poziva sve posetioce da se pridruže za stolom spoju građanskog i narodskog Niša, Stevanu Sremcu i Kalči, i osete neodoljiv duh juga.
- Gde se nalazi Spomenik Stevanu Sremcu i Kalči: Spomenik Stevanu Sremcu i Kalči nalazi se na početku Kazandžijskog sokačeta u Nišu, na originalnom mestu kuće bogatog niškog zanatlije Živka Mijalkovića, u narodu poznatijeg kao „gazda Ivka”. Pridružite se Stevanu Sremcu i Kalči na čašici razgovora – pripremili smo najvažnije informacije za planiranje obilaska ovog spomenika na našoj stranici Spomenik Stevanu Sremcu i Kalči.
Spomenik neznanom junaku na Avali – Najmonumentalniji javni spomenik na vrhu Beograda
Nakon Prvog svetskog rata, kralj Aleksandar I Karađorđević pridružuje se zemljama saveznicama u akciji odavanja počasti Neznanom junaku. Tako je na najvišoj tački Beograda, na ruševinama srednjovekovnog grada Žrnova na planini Avala, 1938. godine podignut najmonumentalniji javni spomenik, Spomenik neznanom junaku.
- Simbolika spomenika jedinstvene kompozicije: Ovo remek-delo izvedeno je prema nacrtima Ivana Meštrovića, slavnog skulptora u Kraljevini Jugoslaviji, čiji je zadatak bio da dostojanstveno predstavi ideju slave i odavanja počasti. Postament od petostepenih blokova granita, koji simbolizuje petovekovno ropstvo Srbije pod Turcima, krije kriptu sa posmrtnim ostacima nepoznatog palog ratnika. Na vrhu postamenta nalazi se grobnica, do koje se stiže stepenišnim prilazima. Ulaz u monumentalni sarkofag, kroz dve kapije, naglašen je masivnim skulpturama ženskih figura – simbolima majki svih palih ratnika, naroda i regija Jugoslavije.
- Zašto posetiti Spomenik neznanom junaku na Avali: Da je Meštrović potpuno odgovorio zahtevima kralja Aleksandra svedoči ovo veličanstveno delo vredno divljenja, koje je i danas simbolično mesto odavanja počasti svim palim ratnicima u ratovima 1912–1918. godine. Spomenik neznanom junaku na Avali proglašen je nepokretnim kulturnim dobrom, spomenikom kulture od izuzetnog značaja. Isplanirajte posetu ovom važnom istorijskom spomeniku u Srbiji – pisali smo o ovoj i ostalim atrakcijama na našoj stranici Avala.
Spomenik palim borcima na Kosmaju – Ustanička iskra u srcu šume
Slobodarska iskra u srcu Malog Visa, jednog od tri vrha planine Kosmaj, prepoznatljivi je simbol ovog dela Šumadije. U pitanju je Spomenik palim borcima Kosmajskog odreda, podignut u znak sećanja na ustanike koji su hrabro branili ovaj teren u Narodnooslobodilačkom ratu od 1941. do 1945. godine. Spomenik je svečano otkriven 2. jula 1971. godine u Sopotu, na 30-ogodišnjicu od osnivanja Kosmajsko-posavskog partizanskog odreda.
- Simbolika specifične kompozicije spomenika: Spomenik palim borcima na Kosmaju delo je vajara Vojina Stojića i arhitekte Gradimira Medakovića, koji su osvojili prvo mesto na nacionalnom konkursu za predloženo rešenje budućeg spomenika. Skulpturno-arhitektonska kompozicija spomenika osnove 18 metara, sastoji se od pet razdvojenih betonskih krakova, poređanih u krug, koji simbolizuju prasak slobodarske i ustaničke iskre. Na tlu, između stubova visokih 30 metara, nalazi se kružni postament koji simbolizuje večni plamen.
- Autentičnost prepoznata van granica Srbije: Spomenik palim borcima na Kosmaju prepoznatljiv je i van granica Srbije zbog svog jedinstvenog izgleda, a ono što posebno privlači pažnju, te svedoči o umešnosti jugoslovenskih graditelja, je činjenica da masivni krakovi, iako razdvojeni, i danas uspravno stoje, kako bi svedočili o hrabrosti protiv okupatora.
Spomen-kompleks Kadinjača u Užicu – Simbol antifašističke borbe
Memorijalni spomen-kompleks Kadinjača posvećen je borcima užičkog Radničkog bataljona, Posavcima i Orašanima, koji su položili svoje žrtve 29. novembra 1941. godine na brdu Kadinjača, 14 kilometara od Užica, štiteći partizanske snage pred povlačenjem ka Sandžaku.
- Prvobitni izgled Spomenika na Kadinjači: U znak sećanja na herojski podvig branilaca Užica, 1952. godine otkriven je Spomenik-piramida, ispod kog se nalazi kosturnica sa posmrtnim ostacima većine boraca stradalih na Kadinjači. Spomenik je urađen prema nacrtima arhitekte Stevana Živanovića u obliku četvorostrane piramide visoke 11 metara, sa zvezdom petokrakom pri vrhu, a stihovi poeme „Kadinjača”, pesnika Slavka Vukosavljevića, uklesani su na piramidi. Povodom otkrivanja spomenika, predsednik bivše FNR Jugoslavije posthumno je odlikovao Radnički bataljon Ordenom zasluga za narod sa zlatnom zvezdom.
- Kako se menjao izgled Kadinjače: Kako je Kadinjača vremenom postala jedan od simbola antifašističke borbe, pristupilo se konačnom uređenju Kadinjače i spomeničkog kompleksa kakvog poznajemo danas. Akademski vajar Miodrag Živković i arhitekta Aleksandar Đokić kreirali su idejno rešenje koje je postojeću Spomen-piramidu uklopilo u novu spomeničku kompoziciju od tri celine – Amfiteatar Užičke republike, Aleja Radničkog bataljona i Plato slobode. Novi spomenički kompleks svečano je otvorio Josip Broz Tito, pred oko 100.000 građana, 23. septembra 1979. godine, te posthumno odlikovao Radnički bataljon, ovog puta Ordenom narodnog heroja.
- Svedočite simbolu antifašističke borbe: Spomen-kompleks Kadinjača seća na važan istorijski trenutak i odaje počast hrabrim čuvarima njene slobode. Zbog toga je ovaj Spomen-kompleks proglašen nepokretnim kulturnim dobrom, spomenikom kulture od izuzetnog značaja. Na našoj stranici Spomen-kompleks Kadinjača pronaći ćete najbitnije informacije za planiranje njegovog obilaska.
Spomenik Šabanu Bajramoviću u Nišu – Sećanje na Kralja romske muzike
Spomenik Šabanu Bajramoviću u Nišu, bronzana statua u prirodnoj veličini teška 600 kilograma, delo je niškog vajara Vlade Ašanina, a predstavlja cenjenog umetnika, čuvenog romskog kompozitora i pevača Šabana Bajramovića, u pevačkom zanosu, sa mikrofonom u ruci.
- Značaj Spomenika Šabanu Bajramoviću: Iza ovog plodonosnog umetnika, koga je američki magazin „Tajm” stavio na listu deset najuticajnijih bluz pevača na svetu, ostalo je preko 700 pesama i 20 albuma, a pesma „Đelem–Đelem”, u njegovom izvođenju, proglašena je za himnu svih Roma.
- Zanimljivosti o Spomeniku Šabanu Bajramoviću: Spomenik Šabanu Bajramoviću otkriven je na dan početka 27. „Nišville” jazz festivala, 2010. godine, festivala na kom je 1997. godine propevao džez. Izradu spomenika Šabanu Bajramoviću podržale su mnoge poznate ličnosti, među kojima i Zoran Živković, Ljubiša Samardžić, Goran Bregović i Goran Paskaljević.
- Kako do Spomenika Šabanu Bajramoviću: Spomenik Šabanu Bajramoviću nalazi se u srcu Niša, na vrhu amfiteatra na Nišavskom keju. Isplanirajte posetu spomeniku ovom velikom umetniku – najbitnije informacije vas čekaju na našoj stranici Spomenik Šabanu Bajramoviću.
Predstavili smo najpoznatije spomenike u Srbiji i probali da vam dočaramo njihovu lepotu, grandioznost i simboliku koju kriju. Obiđite ove važne kulturno-istorijske spomenike u Srbiji i uverite se kako, mimo istorijskih ličnosti i događaja koje obeležavaju, ti spomenici danas žive kao umetnička dela.
