Jerinin grad - najbitnije informacije

Srednjovekovno utvrđenje Jerinin grad nalazi se na brdu Branig u selu Brangović 5km izvan Valjeva. O poreklu imena je pisao srpski etnolog Veselin Čajkanović koji smatra da ime ovog lokaliteta prvobitno bilo Jelenski, odnosno helenski, kako su u vreme njegovog nastanka na ovom području živeli većinski Grci čija je kultura postala dominantna. Priče iz narodna pak smatraju da je grad dobio ime po vili prokletoj Jerini koja je osuđena da večno tumara zidinama grada.

Značaj Jerininog grada
Jerinin grad je proglašen za spomenik kulture od velikog značaja. Kako se sačuvan deo utvrđenja prostire na 3 hektara, zabeleženo je kao najveće tog tipa u severozapadnoj Srbiji. Svojom arhitekturom i arefaktima koji su u njoj pronađeni priča priču epohe u kojoj je stvorena i objašnjava istorijske događaje tog perioda.

Istorija Jerininog grada
Sprovedena istraživanja ukazuju na to da je grad podignut još u 4. veku kada je služio kao episkopsko sedište za taj deo Balkanskog poluostrva. Grad i njegovo utvrđenje su razarani i obnovljeni nekoliko puta tokom najezde varvara. U vreme kneza Časlava ( približno 927-950) potpuno su napušteni, verovatno usled mađarsko-srpskih sukoba. Geološka istraživanja unutar crkve i jedne od kula potvrđuju da se život unutar grada odvijao u kasnoantičkom periodu oko 6. veka.

Teritorija Jerininog grada imala je veliki značaj za vreme vladavine Rimskog carstva kako je povezivala Sirmij sa Podrinjem koje je bilo bogato rudama. Zbog toga se baš na ovom mestu razvijao značajan regionalni centar koji je verovatno za cilj imao trgovinu, preradu i eksploataciju ruda. Moguće je da je samo utvrđenje postavljeno neko vreme nakon razvitka naselja sa idejom da se tako zaštiti. Zajednica koja je živela unutar zidina se kasnije premestila na ušće reke Gradac u Kolubaru gde je nastalo jezgro savremenog Valjeva.

Podignut je na visokoj steni iznad reke Gradac, na vrhu se nalazi Donžon kula čiji se bedemi spuštaju niz padinu. Najviša tačka utvrđena se nalazi na 414 metara visine, a višeugaoni oblik građevine se prostire na 320 metara dužine i 220 metara širine. Zidine su građene od pritesanog kamena i krečnog maltera. Stil građenja je takav da je pristup utvrđenju potpuno zaštićen, oštre litice sa ojačanim bedemima čine dve strane, sa treće je Donžon kula i na četvrtoj je štiti reka. Sa istočne strane se nalazi kula čija je uloga bila odbrambena. Ova tehnika gradnje pripada tradiciji rano Vizantijske vojne arhitekture. U okviru donjeg grada pronađeni su ostaci crkve koja je srušena prilikom slovenske i avarske opsade krajem 6. i početkom 7. veka.

Crkva je dimenzija 13 metara sa 9 metara i u okviru nje su pronađene dve prostorije sa kojima je povezana. Prostorije su izgrađene nakon izgradnje crkve na šta ukazuje razlika u starosti njihovih zidina. Pronalazak ovakve crkve ukazuje na to da se život unutar grada odvijao u dobro razvijenom naselju koje je sačinjavalo dosta građevina te je izgradnja crkva morala biti pomerena na periferiju. U velikom broju objekata su primetni slojevi paljevi debljine i do pola metra i ostaci oružja.

Šta obavezno videti?
Mladi istraživači iz istraživačkog centra Petnica na programima arheologije često istražuju ovaj lokalitet, ali veća arheološka istraživanja nisu planirana zbog manjka sredstava. Nalazi sa ranijih arheoloških istraživanja mogu se videti u stalnoj postavci Narodnog muzeja Valjevo. Svi ostaci koji su do danas sačuvani su konzervirani, među kojima su:

Donžon kula
Episkopska crkva: pored nje se takođe nalazi i grobnica sa skeletnim ostacima 4 osobe, sve ostalo je opljačkano u antičkom periodu
Isposnica u steni

Kako doći do Jerininog grada?
Utvrđenje Jerinin grad smešteno je u blizinu grada Valjeva i do njega je najbolje doći automobilom. Sam prilaz do tvrđave je zbog njene lokacije i arhitekture težak i strm, tako da je potrebno da dođete spremni za ozbiljan uspon.