Stari Ras - najvažnije informacije

Stari Ras je naziv srpskog srednjovekovnog grada (tvrđave) i prestonice srpske srednjovekovne države Raške. Ostaci nekadašnje tvrđave nalaze se na lokalitetu Gradina, koje je udaljeno od Novog Pazara 11 km. Ovaj lokalitet sa Starim Trgovištem, kao i sa episkopskom crkvom Svetih apostola Petra i Pavla i manastirima Sopoćani i Đurđevi stupovi, predstavljao je istorijsko jezgro Raške, koja je ime dobila upravo po tvrđavi Ras.

Istorija i značaj Starog Rasa
Ime Ras najverovatnije potiče od naziva antičkog utvrđenja Arsa, koje pominje vizantijski istoričar Prokopije u 6. veku. Međutim, tvrđava Ras se prvi put spominje u delima vizantijskog cara Konstantina VII Porfirogenita, koji piše o njoj dok opisuje borbe između Srba i Bugara krajem 9. veka. Od kraja 12. i tokom 13. veka, Ras je predstavljao politički i kulturni centar srpske države i prestonicu prvih vladara iz dinastije Nemanjića.

Usled razvoja trgovine, ovaj grad dobija na ekonomskom značaju u prvoj polovini 15. veka, kada se njegovi stanovnici bogate. Osmanlije osvajaju ovaj grad 1455. godine. Na ovom mestu su nastajala najstarija očuvana dela srpske umetnosti, poput minijatura Vukanovog jevanđelja iz 1202. godine, koje se danas čuva u Rusiji. Veliki spomenici arhitekture i slikarstva - Crkva Svetih apostola Petra i Pavla, Đurđevi stupovi, Sopoćani - svedoci su veličine i značaja kulturne aktivnosti koja je postojala u Rasu.

Najznačajniji arheološki lokaliteti Starog Rasa
Opsežna arheološka istraživanja Rasa započeta su 1971. godine, dok se poslednja ozbiljna sistematska iskopavanja vezuju za 1990. godinu. U nastavku teksta izdvojili smo najznačajnije arheološke lokalitete srednjovekovnog Rasa:

Utvrđenje Gradina sa podgrađem - smešteno je na vrhu planinskog grebena i ima oblik nepravilnog četvorougla. U unutrašnjosti Gradine nalazio se dvorac, naslonjen na najveću kulu. U ovaj grad se ulazilo kroz 2 kapije - sa zapadne i sa južne strane.
Staro Trgovište (Pazarište) - na ovom lokalitetu pronađene su 64 srednjovekovne kuće i obiman arheološki materijal: kuhinjska i stona keramika, metalni predmeti, ostave srebrnog nakita, kao i predmeti od kostiju.
Utvrđenje Gradina u Postenju - smešteno je iznad puta Novi Pazar - Raška. U pitanju je višeslojni lokalitet, na kom su pronađene 3 crkve.
Reljina gradina - ovaj lokalitet predstavlja ostatke manastira Svete Varvare, koji je bio osnovan u 15. veku.
Naprelje - nalazi se između Novog Pazara i Novopazarske banje. Ovaj lokalitet se sastoji od crkve i nekropole.
Postenje - nalazi se u neposrednoj blizini crkve Svetih apostola Petra i Pavla. U pitanju je crkva podignuta u prvoj polovini 14. veka, koja je, nažalost, i srušena u istom veku.

Kako doći do Starog Rasa?

Od Beograda do ovog značajnog istorijskog lokaliteta možete stići automobilom za 4 sata vožnje (auto-putem A2 i preko Rute 22).
Ukoliko krećete iz Novog Pazara, do Starog Rasa ćete putovati oko pola sata (preko Dubrovačke ulice). Preporučujemo vam da pozovete taksi službu: Euro radio taxi (063 710 1600), Keš taksi (036 662 076) ili Mega taksi (020313 882).